Khutbah

Khutbah Jumat Bahasa Minang: Jan Sampai Putuih Aso Dalam Badoa 

Kam, 1 Juni 2023 | 12:15 WIB

Khutbah Jumat Bahasa Minang: Jan Sampai Putuih Aso Dalam Badoa 

Ilustrasi seorang muslim sedang berdoa. (Foto: NU Online/Suwitno)

Doa merupakan salah satu rangkaian ibadah hamba kepada Tuhannya. Dalam berdoa, seorang hamba bisa berkeluh kesah kepada Allah Swt perihal apa yang tengah dia jalani agar diberikan kemudahan dalam segala urusannya. Namun, terkadang seorang hamba merasakan putus asa dalam berdoa. Pasalnya, doa yang ia panjatkan terlambat dikabulkan oleh Allah Swt. Tentu sifat ini mesti dihilangkan dalam diri seorang muslim. Merasa optimis dan berprasangka baik kepada Allah dalam berdoa merupakan etika yang sangat baik untuk dipelihara. Sebab sikap putus asa dari rahmat Allah Swt merupakan sifat orang kafir yang tidak disukai oleh Allah Swt.

 

Teks khutbah Jumat berikut ini mengajak kepada para jamaah untuk tidak berputus asa dalam berdoa. Adapun tema khutbah adalah “Khutbah Jumat Bahasa Minang; Jan Sampai Putuih Aso Dalam Badoa”. Untuk mencetak naskah khutbah Jumat ini, silakan klik ikon print berwarna merah di atas atau bawah artikel ini (pada tampilan desktop). Semoga bermanfaat.

 

Khutbah I

 

اَلْحَمْدُ للهِ اْلحَمْدُ للهِ الّذي هَدَانَا سُبُلَ السّلاَمِ، وَأَفْهَمَنَا بِشَرِيْعَةِ النَّبِيّ الكَريمِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا اِلَهَ إِلَّا الله وَحْدَهُ لا شَرِيك لَه، ذُو اْلجَلالِ وَالإكْرام، وَأَشْهَدُ أَنّ سَيِّدَنَا وَنَبِيَّنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسولُه. اللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ، وَعَلَى أٰلِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنْ وَالاَهُ

أَمَّابَعْدُ؛ فَيَآ أَيُّهَا النَّاسُ، اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تَقْوَاهُ كَمَا قَالَ تَعَالَى: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ

 

قَالَ اللهُ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ الْكَرِيْمِ، أَعُوْذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيْمِ، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمِ، وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُوْنِيْٓ اَسْتَجِبْ لَكُمْ اِنَّ الَّذِيْنَ يَسْتَكْبِرُوْنَ عَنْ عِبَادَتِيْ سَيَدْخُلُوْنَ جَهَنَّمَ دَاخِرِيْنَ. صَدَقَ اللهُ الْعَظِيْمِ

 

Kaum muslimin wal muslimat sidang jamaah Jumaik nan dimuliakan dek Allah SWT
Awal kalam bamulo kato, tiado kato nan patuik taucap di lisan kito, tiado syair nan labiah indah untuak kito dendangkan, malainkan mamuji dan mamuja Allah SWT. Kareno barakaik rahmat jo karunia Baliau, kito bisa malakukan aktivitas sahari-sahari. Ado nan ka parak, ado nan manggaleh dan ado pulo nan karajo di kantua.

 

Namun Allah agiah nikmaik lain kapado kito basamo, yaitu nikmaik kaimanan, sahinggo tagarak hati kito untuak mamanuahi panggilan Alllah untuak manunaikan ibadah Jumaik sacaro bajamaah. Tantangan  pado itu kaum muslimin, marilah kito basamo-samo basyukur mangucapkan alhamdulillahirabbil’alamiin, sagalo puji hanyo untuak Allah SWT.

 

Kamudian dari pado itu kaum muslimin, shalawaik barangkaikan salam, marilah sanantiaso kito basalawaik kapado junjungan alam, yaitu Nabi Muhammad SAW. Allaahumma shalli ‘alaa sayyidina Muhammad wa ‘ala aali sayyidinaa Muhammad. Kito samo-samo baharap dangan salawaik nan salalu mambasahi lidah jo bibia kito, mudah-mudahan kito dinobaikkan sabagai umaik nan barhak mandapek syafaat baliau di yaumil qiyamah nanti.

 

Kaum muslimin, khatib indak akan bosan-bosan mangajak kaum muslimin dan kaum muslimat, tarutamo kapado diri khatib pribadi, untuak sanantiaso maningkekkan katakwaan kito kapado Allah SWT. Yaitu dengan caro mangarajokan sagalo parintah dari Allah SWT dan maninggalkan sagalo bantuak larangan Baliau.

 

Kaum muslimin wal muslimat sidang jamaah Jumaik nan dimuliakan dek Allah SWT
Sabagai hamba Allah, kito indak akan lapeh dari banyak rintangan dalam manjalani iduik. Sadar atau indak, kito acok bana badoa kapado Allah SWT akan tacapainyo pakaro nan sadang kito inginkan supayo capek tagapai. Karno sabagai muslim, kito sadar dan yakin kalau hanya Allah SWT nan punyo kuaso dan bisa mambarikan kalapangan dan kamudahan kapado kito dalam manjalani iduik di ateh dunia.

 

Dalam hal iko, ulama tafsir Indonesia, Prof Quraish Shihab manjalehkan bahwasonyo doa marupakan bantuak pamintaan nan ditunjuakkan kapado satiok urang nan mampunyoi kadudukan jo kamampuan tinggi nan malabiahi kadudukan atau kamampuan urang nan badoa.

 

Badoa marupakan salah satu bantuak wujuik ibadah kito kapado Allah Swt. Karno Allah Swt alah mamarintahkan kapado kito untuak badoa kapado Baliau dalam satiok urusan kito. Allah SWT bafirman dalam surek Ghafir ayaik 60 nan babunyi:

 

وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُوْنِيْٓ اَسْتَجِبْ لَكُمْ ۗاِنَّ الَّذِيْنَ يَسْتَكْبِرُوْنَ عَنْ عِبَادَتِيْ سَيَدْخُلُوْنَ جَهَنَّمَ دَاخِرِيْنَ ࣖ ٦٠
 

Artinyo: Dan bafirman Tuhan kalian, “Badoalah kapado Ambo, pasti akan Ambo kabulkan untuak kalian. Sasungguahnyo urang-urang nan sombong indak namuah manyambah kapado Ambo akan masuak narako Jahannam dalam kaadaan hino.”

 

Dalam hadis pun Rasulullah SAW basabda sacaro jaleh bahwa doa marupakan bantuak ibadah kito kapado Allah Swt. Rasulullah SAW:

 

الدُّعاءُ ‌هو العِبادةُ

Artinyo: “doa itu marupokan ibadah.” (HR. Abu Daud dan Tirmidzi)

 

Kaum muslimin sidang jamaah Jumaik nan dirahmati Allah Swt
Badasarkan firman Allah Swt dan hadis Nabi SAW tadi, kito paham bahwasonyo badoa pado hakikaiknyo adolah adolah rangkaian ibadah kito kapado Allah Swt. Mako sapatuiknyo kito jadikan pintak kito kapado Allah Swt itu sabagai bagian dari ibadah kapado-Nyo, bukan mintak nan harus dikabuakan sacaro capek. Sabab, kito maminta kapado Allah Swt bukan karno kito mainginkan sasuatu nan kito mintak, tapi karno sabagai hamba memang lah sapatuiknyo kito mangajukan pintak dan parmohonan kapado Tuhan Nan Maha Kuaso.

 

Namun kadang kalo kaum muslimin, kito marasokan putuih aso dalam badoa, dek karno a nan kito mohonkan indak juo dikabuakan dek Allah Swt. Padahal dalam surek Ghafir ayaik 60 tadi Allah Swt manyatokan bahwa Baliau akan mangabuakan apo nan kito pintak. Bahkan indak jarang dari kito nan manaruah raso buruak sangko dan ragu akan janji Allah Swt.

 

Hal iko tantu patuik kito hindari. Untuak manjawek masalah iko, kito paralu marujuak kapado a nan dijalehkan dek para ulama dalam manafsirkan ayaik iko kaum muslimin.

 

Imam Qusyairi dalam tafsirnyo Lathaiful Isyarat manjalehkan ayaik iko mampunyoi makna nan luweh. Diantaronyo adolah sabagai barikuik:

 

وَيُقَالُ كُلُّ مَنْ دَعَاهُ اسْتَجَابَ لَهُ إِمَّا بِمَا يَشَاءُ لَهٌ، أَوْ بِشَىْءٍ آخَرَ هُوَ خَيْرٌ لَهُ مِنْهُ

 

Artinyo: “Dan dikatokan makna dari ayaik iko adolah satiok urang nan badoa kapado Allah Swt pasti akan dikabuakan dek Allah Swt untuaknuyo, ado kalonyo jo sasuatu nan nyo pintakan, atau kadang jo hal nan lain nan labiah baiak untuaknyo dari a nan nyo pintak.”

 

Jadi kaum muslimin, kadang kalo Allah akan maijabah doa kito jo caro mambarikan sasuatu nan labiah elok untuak kito, bukan badasarkan jo apo nan kito pintakkan. Di sampiang itu kaum muslimin, katiko mahadapi putuih aso dalam badoa kito paralu mainuak manuangi pasan hikmah nan disampaikan dek Imam Ibnu ‘Athaillah dalam hikamnyo.

 

لَا يَكُنْ تَأَخُّرُ أَمَدِ الْعَطَاءِ مَعَ الإلْحَاحِ فِى الدُّعَاءِ مُوجِبًا لِيَأْسِكَ فَهُوَ ضَمِنَ لَكَ الإجَابَةَ فِيْمَا يَخْتَارُ لَكَ  لاَ فِيْمَا تَخْتَارُ لِنَفْسِكَ فِى الْوَقْتِ الَّذى يُرِيْدُ لاَ فِى الْوَقْتِ الَّذِى تُرِيْدُ
 

Artinyo: “Jan sampai dek talambeknyo datang pambarian Tuhan samantaro kalian lah lamo badoa mambuek kalian putuih aso. Sabab Tuhan pasti akan mangabuakan doa jo caro nan Baliau piliah, bukan jo a nan kalian piliah. Dan pado waktu nan Baliau inginkan bukan pado wukatu nan kalian inginkan.”

 

Kaum muslimin sidang jamaah Jumaik nan dimuliakan Allah Swt
Kalam hikmah nan disampaikan dek Imam Ibnu ‘Athaillah iko sangaik paralu manjadi bahan ranuangan dek kito basamo. Sabab, dalam badoa tantu kito hanyo bisa manunggu dan maharapkan nan tabaiak nan ka diagiahkan dek Allah Swt kapado kito. Takadang, Allah alah manyiapkan a nan labiah baiak dari apo nan kito pintak.

 

Dan baitu pulo, kadang apo nan kito pintak katiko langsuang dikabuakan dek Allah Swt, itu bukanlah nan tabaiak untuak kito. Bisa jadi kalau Allah langsuang kabuakan doa nan kito pintak pado waktu itu, mambuek kito lupo dan maraso sombong dan maraso paliang dakek kapado Allah Swt, karno doa kito lah nan paliang capek dikabuakan dek Allah. Sahinggo Allah piliahkan wukatu nan labiah rancak supayo kito tetap sanantiaso maraso harok kapado kasih sayang Allah dengan mangabuakan pintak kito kapado Baliau.

 

Syekh Abdul Aziz al-Mahdawi pernah mangatokan:

 

“Barangsiapo nan badoa dan mangatur-ngatur Tuhan supayo mangabuakan parmintaan nyo, mako doanyo mungkin sajo bisa dikabuakan. Namun doa ko dikabuakan hanyo sabagai bantuak mamanjokan dari Tuhan kapadonyo. Lalu Tuhan bafirman kapado malaikaik, “kabuakan samiang lah doanyo tun,  karno Ambo lah maleh mandanga nyo mamintak-mintak lai.”

 

Panjalehan Syekh Abdul Aziz iko maingekkan kito agar jan mamaso Allah Swt untuak mangabuakan doa kito. Katiko kito takesan mamasokan agar doa kito dikabuakan, hal iko akan mambuek Allah bangih, sahinggo Baliau indak namuah lai mandanga doa kito salanjuiknyo. Na’uzubillah min zalik.

 

Labiah dari itu kaum muslimin, Imam Qusyairi dalam kitab liau Risalah Qusyairiyah pernah mangutip sabuah hikayaik dari Yahya bin Said al-Qattan. 

 

وَيُحْكَى عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيْدٍ الْقَطَّانِ رَحِمَهُ اللهُ تَعَالَى أَنَّهُ رَأَى الْحَقَّ سُبْحَانَهُ فِيْ الْمَنَامِ فَقَالَ إِلَهِيْ كَمْ أَدْعُوْكَ فَلَا تُجِيْبُنِيْ فَقَالَ يَحْيَى لَأَنِّيْ أَحَبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَكَ 

 

Artinyo: Dan dihikiyaikkan dari Yahya bin Said al-Qattan Rahimahullah Bahwasonyo baliau pernah bamimpi jo Allah Swt, lalu liau bakato, “wahai tuhanku, bara kali ambo harus badoa kapado Angkau sahinggo Angkau ijabah doa ambo.” Lalu Allah Swt manjawek, “ Sasungguahnyo Ambo suko mandanga suaro Angkau (doa)”

 

Dari hikayaik iko kaum muslimin, kito bisa mamahami bahwasonyo Allah Swt manyukoi mandanga jaritan kito katiko badoa. Bisa jadi iko manjadi salah satu hikmah kanapo Allah Swt mangundur dikabuakan doa kito basamo.

 

Kaum muslimin sidang jamaah Jumaik nan dimuliakan Allah Swt
Talambeknyo doa dikabuakan indak hanyo manimpo kito hari ko ataupun ulama di maso lalu, namun juo pernah dirasokan dek Nabi di masa lalu. Misalnyo apo nan dirasokan dek Nabi Zakariya as katiko maminta dianugrahi seorang putra kapado Allah Swt. Namun, Nabi Zakariya indak pernah maraso putuih aso dalam mamintak kapado Allah Swt. Hal iko patuik manjadi contoh tauladan bagi kito basamo kaum muslimin. Kisah Nabi Zakariya as ko diabadikan dek Allah Swt di dalam surek Maryam ayaik 4 nan babunyi:

 

قَالَ رَبِّ إِنِّى وَهَنَ ٱلْعَظْمُ مِنِّى وَٱشْتَعَلَ ٱلرَّأْسُ شَيْبًا وَلَمْ أَكُنۢ بِدُعَآئِكَ رَبِّ شَقِيًّا

 

Artinyo: Nabi Zakariya bakato, “Wahai Tuhan ambo, sasungguahnyo tulang ambo alah lamah, dan kapalo mbo alah bauban, dan ambo indak pernah kacewa saketekpun dalam badoa kapado Engkau Yaa Rabb.”

 

Ayaik iko kaum muslimin maingek kan kito agar indak pernah maraso putuih aso dalam badoa kapado Allah Swt. Kisah Nabi Zakariya iko manjadi bahan pelajaran untuak kito basamo batapo lamo nyo Nabi Zakariya mamintak seorang anak kapado Allah Swt, sampai baliau tuo. Tapi baliau indak pernah maraso putuih aso. Sadangkan kito kini kaum muslimin, acok kali kito tamui sabagian dari kito nan baru badoa kalumari atau babarapo hari nan lalu, tapi sampai kini alun dikabuakan dek Allah Swt. Tapi lah maraso putuih aso, bahkan buruak sangko jo Allah Swt. 

 

Raso putuih aso ateh rahmat Allah Swt marupokan parihal nan sangaik dibanci dek Allah Swt. Urang nan acok putuih aso ko digalai dek Allah Swt sabagai urang kapia. Allah Swt bafirman dalam surek Yusuf ayaik 87 nan babunyi:

 

وَلَا تَيْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ ۖ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ

 

Artinyo:”dan jan lah kalian baputuih aso dari rahmat Allah. Sasungguahnyo indak akan baputuih aso kapado rahmaik Allah malainkan dari kaum nan kapia.”

 

Kaum muslimin sidang jamaah Jumaik nan dirahmati Allah Swt

 

Kesimpulan 
Marilah kito basamo-samo sanantiaso badoa kapado Allah Swt supayo kito dicurahkan rahmaik dan kasih sayang dalam manjalani iduik di dunia ko ataupun iduik di akhiraik nanti. Sabab, badoa marupokan tamasuak dalam rangkaian ibadah kito kapado Allah Swt. Lalu, jan sampai dalam badoa kito takesan mamaso Allah Swt mangabuakan a nan kito pintak capek diijabah. Karno indak sapatuiknyo seorang hamba mamaso Tuhan untuak mangabuakan a nan nyo pintak.

 

Disampiang itu, kito paralu manjago diri dari sipaik putuih aso dalam badoa kapado Allah Swt. Sabab sipaik putuih aso marupokan ciri-ciri sipaik urang nan kapia. Kito paralu maambiak palajaran dari apo nan alah dicontohkan dek para ulama dan Nabi terdahulu, bagaimono mereka indak maraso putuih aso dan tatap konsisten dalam badoa kapado Allah Swt.

 

Damikianlah khutbah kito pado saat kini, mudah-mudahan iko bisa manjadi bahan ranuangan dek kito basamo. Mudah-mudahan kito bisa maningkekkan amal ibadah dan ketakwaan kito di siso-siso umua kito nan tingga. Aamiin Yaa Rabbal ‘aalamiin.

 

بَارَكَ اللهُ لِي وَلَكُمْ فِي الْقُرْآنِ الْعَظِيْمِ وَنَفَعَنِي وَاِيِّاكُمْ بما فيه مِنَ الآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيْمِ. وَتَقَبَّلْ مِنِّيْ وَمِنْكُمْ تِلاوَتَهُ اِنّهُ هُوَ السَّمِيْعُ اْلعَلِيْمُ.. فَاسْتَغْفِرُوْا اِنَّهُ هُوَ اْلغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ

 

Khutbah II

 

اَلْحَمْدُ للهِ عَلىَ إِحْسَانِهِ وَالشُّكْرُ لَهُ عَلىَ تَوْفِيْقِهِ وَاِمْتِنَانِهِ. وَأَشْهَدُ أَنْ لاَ اِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَاللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ الدَّاعِى إلىَ رِضْوَانِهِ. اللهُمَّ صَلِّ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وِعَلَى اَلِهِ وَأَصْحَابِهِ وَسَلِّمْ تَسْلِيْمًا كِثيْرًا أَمَّا بَعْدُ. فَياَ اَيُّهَا النَّاسُ اِتَّقُوااللهَ فِيْمَا أَمَرَ وَانْتَهُوْا عَمَّا نَهَى وَاعْلَمُوْا أَنَّ اللهَ أَمَرَكُمْ بِأَمْرٍ بَدَأَ فِيْهِ بِنَفْسِهِ وَثَـنَى بِمَلآ ئِكَتِهِ بِقُدْسِهِ وَقَالَ تَعاَلَى إِنَّ اللهَ وَمَلآئِكَتَهُ يُصَلُّوْنَ عَلىَ النَّبِى يآ اَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوْا صَلُّوْا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوْا تَسْلِيْمًا

 

 اللهُمَّ صَلِّ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلِّمْ وَعَلَى آلِ سَيِّدِناَ مُحَمَّدٍ وَعَلَى اَنْبِيآئِكَ وَرُسُلِكَ وَمَلآئِكَةِ اْلمُقَرَّبِيْنَ وَارْضَ اللّهُمَّ عَنِ اْلخُلَفَاءِ الرَّاشِدِيْنَ أَبِى بَكْرٍ وَعُمَر وَعُثْمَان وَعَلِى وَعَنْ بَقِيَّةِ الصَّحَابَةِ وَالتَّابِعِيْنَ وَتَابِعِي التَّابِعِيْنَ لَهُمْ بِاِحْسَانٍ اِلَى يَوْمِ الدِّيْنِ وَارْضَ عَنَّا مَعَهُمْ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ 

 

 اَللهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِيْنَ وَاْلمُؤْمِنَاتِ وَاْلمُسْلِمِيْنَ وَاْلمُسْلِمَاتِ اَلاَحْيآءِ مِنْهُمْ وَاْلاَمْوَاتِ اللهُمَّ أَعِزَّ اْلإِسْلاَمَ وَاْلمُسْلِمِيْنَ وَأَذِلَّ الشِّرْكَ وَاْلمُشْرِكِيْنَ وَانْصُرْ عِبَادَكَ اْلمُوَحِّدِيّن وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَ الدِّيْنَ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَ اْلمُسْلِمِيْنَ وَ دَمِّرْ أَعْدَاءَ الدِّيْنِ وَأَعْلِ كَلِمَاتِكَ إِلَى يَوْمَ الدِّيْنِ. اللهُمَّ ادْفَعْ عَنَّا اْلبَلاَءَ وَاْلوَبَاءَ وَالزَّلاَزِلَ وَاْلمِحَنَ وَسُوْءَ اْلفِتَن وَاْلمِحَنَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ عَنْ بَلَدِنَا اِنْدُونِيْسِيَّا خآصَّةً وَسَائِرِ اْلبُلْدَانِ اْلمُسْلِمِيْنَ عآمَّةً يَا رَبَّ اْلعَالَمِيْنَ

 

 رَبَّنَا آتِناَ فِى الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى اْلآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ. رَبَّنَا ظَلَمْنَا اَنْفُسَنَا وَإنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُوْنَنَّ مِنَ اْلخَاسِرِيْنَ

 

 عِبَادَاللهِ ! إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِاْلعَدْلِ وَاْلإِحْسَانِ وَإِيْتآءِ ذِي اْلقُرْبىَ وَيَنْهَى عَنِ اْلفَحْشآءِ وَاْلمُنْكَرِ وَاْلبَغْي يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُوْنَ وَاذْكُرُوا اللهَ اْلعَظِيْمَ يَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوْهُ عَلىَ نِعَمِهِ يَزِدْكُمْ وَلَذِكْرُ اللهِ أَكْبَرُ

 

Ustadz Abdul Kamil, alumnus Darus-Sunnah Ciputat dan Pegiat Kaji Surau